Mua he chieu thang dung (شعاع عمودی آفتاب: Vertical Ray of the Sun)
محصول 2000ویتنام، فرانسه، آلمان
نویسنده و کارگردان: تران آن هونگ
112 دقیقه رنگی به زبان ویتنامی
چند ماه پیش که این فیلم رو به لطف این دوست خوبم تونستم داشته باشم و چون از قبل یه چیزایی در باره ش خونده بودم و عکساش رو هم دیده بودم می دونستم که ازون دست فیلمایی نیس که از مانیتور یا تلویزیون نیگا کنی، نه، عمرا، مونده بود روی دستم تا اینکه یه ال سی دی 40 اینچ خریدم و . . . . بازم از دوست خوبم ممنون.
فیلم " شعاع عمودی آفتاب" زندگی سه تاخواهره که دو تاشون ازدواج کردن و کوچیک تره با برادرش زندگی می کنه که اتفاقا عاشق برادرشه و این رابطه رو به شدت پیچیده می کنه، خواهر وسطیه تازه حامله شده و خودش وشوهرش مثل چی دارن کیف می کنن، خواهر بزرگه که یه بچه هم داره می دونه که شوهرش یه زن و یه بچه دیگه هم داره و با این موضوع کنار اومده. روابط این زوج ها با هم در کنار رابطه ی عجیب خواهر و برادر کوچیک تر و رابطه ی سه تا خواهر باهم و دو تا باجناق با هم همه و همه یک طرف، زیبایی های بصری و فوق العاده ی فیلم یک طرف، کادر بندی های زیبا، قاب های خیره کننده (حیف که تدوین ضعیف فیلم گاهی ارزش این قاب ها رو میاره پایین) رنگ های تند،همینو بگم که از معدود فیلم هاییه که بیشتر از دوبار تماشاش کردم.
تاکید می کنم این فیلم رو نباید از مانیتور یا تلویزیون کمتر از 40 اینچ دید.
به امید روزی که بتونیم این فیلم ها رو روی پرده ی سینما ببینیم همونجور که خاتمی عزیز گفتن مصمم تر از گذشته در صحنه می مونیم و ادامه می دیم.
+ عنوان این مطلب سطری است از شاعر ویتنامی شه لان وین (Che Lan Vien)
نویسنده: آننونی شافر بر اساس نمایشنامه ای از هرولد پینتر
87 دقیقه رنگی
ب:
وقتی کارگردانی ِ خوب، بازی های خوب، موسیقی ِ خوب، فیلمبرداری خوب و تدوین خوب همه و همه دست به دست هم می دهند اما نمی توانند فیلم را نجات دهند در واقع فاجعه ای رخ داده است. از دلایل وقوع این فاجعهتاکید بر وجه سرگرمی سازی است؛ اینکه سینما را وسیله ای برای سرگرمی بدانیم به جای اینکه سرگرمی را از کارکردهای حاشیه ای سینما بدانیم منجر به ایجاد چنین فاجعه هایی می شود.
به اعتقاد بنده در فیلم مورد بحث امروز چنین اتفاقی افتاده است؛ اعتراف می کنم در طول تماشای فیلم از جایم جم نخوردم و اصلا به این فکر نکردم که چند دقیقه از فیلم رفته و چند دقیقه مانده و این را نقطه قوتی برای فیلم می دانم در کنار سایر نقاط قوت که در ابتدا عرض کردم اما متاسفانه درست در لحظه ای که فیلم تمام می شود همه چیز تمام می شود. یعنی این فیلم هیچ جای ذهن شما را درگیر نمی کند، سوال ایجاد نمی کند، راهی برای یافتن پاسخی بر سوالی ازلی فراهم نمی کند، احساسات شما را برانگیخته نمی کند، منجر به حس همدردی یا همذات پنداری نمی شود و . . . . فقط و فقط شما را سرگرم می کند. همین؛ و این اصلا کافی نیست.
ج:
در مورد دادگاه های زنجیره ای اتفاقات پس از کودتا به وفور صحبت شده و می شود؛ نکته ای که برای من جالب است و به نظرم باید روی آن تاکید شود مساله ای بنیادی ای است که باید برای مردم جا بیفتد آن هم اینکه به دلایل عقلی و نقلی، فرایند دادرسی مشخصات خود را دارد اینکه فردی حقیقی یا حقوقی از کسی شکایت کند سپس شکایت شونده تفهیم اتهام شده و در دادگاهی بیطرف از خود دفاع کند و نهایتا قاضی دادگاه بیطرف رای صادر کند این روال معمول و منطقی است اما اینکه فرایند دیگری جایگزین شود و آن هم اینکه به هر طریقی شکایت شونده را قانع کنیم که اشتباه کرده و واو به واو حرف های شاکی را تکرار کند حتا در صورت صحت ادعای شاکی این امری خلاف عقل و عرف است.
حرف بنده این است که اگر این افرادی که متهم هستند جرمی مرتکب شده اند خب مجازاتشان کنید ار تبرئه تا اعدام گزینه های متعددی را دارید خب اجرا کنید. حق دارند بگویند این شوی تبلیغاتی است حق دارند شک کنند به این مسخره بازی.
حق دارند شک کنند به ترانه ای که زندانی و زندانبان با هم زمزمه می کنند.
در فیلم "در باره الی" ما با خودمان مواجه می شویم دروغ هایمان فیلم بازی کردن هایمان کتمان کردن هایمان و . . . . اینکه آشنا شدن دونفر با هم در این مرز و بوم چگونه است اینکه چه سوء تفاهم ها که ایجاد نمی شود اینکه هنوز یاد نگرفته ایم خودخواه نباشیم و دوست داشتن هایمان احمقانه است و . . . . این ها هیچکدام توی خون مان نیست ژنتیکی نیست اینها همه بر می گردد به فرهنگی که در آن نفس می کشیم و باید اینها را رو کرد نشان داد رسوا کرد و تیپا گرفت.
فیلمی هم که امروز بهتان معرفی می کنم - علاوه بر درباره الی که حتم دارم همه تان دیده اید- یکی دیگر از همین کارکرد ها را دارد. فیلمی کمدی و با مزه که هفتاد و هشت سال پیش جناب ازو ساخته و کمترین تاثیرش این است که به آدم های آن زمان و مکان نشان می دهد که صورت اصلاح شده چقدر بهتر از صورت ریشدار است.
یعنی همانقدر که کن لوچ را بخاطر نگاه منتقدانه اش به شرایط سیاسی اجتماعی جهان ستایش می کنم همین نگاه انتقادآمیز در فیلم ازو هم هست با این تفاوت که اینجا نقایص فرهنگی نشانه می روند.
آدم وقتی این فیلم کمدی را می بیند و مقایسه می کند با فیلم های کمدی خودمان چه الآن چه در گذشته – بجز معدود کارهای پدر مادر داری مثل اجاره نشین ها و . . . – می فهم دچرا ژاپنی ها الآن باید اینجوری زندگی کنند و ما اینجوری
Shukujo to hige (The Lady and The Beard)
محصول 1931 ژاپن
کارگردان: یاساجیرو ازو
نویسنده: یاساجیرو ازو بر اساس کتابی از کوماتسو کیتامورا
در مورد فیلم اوهایو که اخیرا دیده ام ابتدا صفحات 112 تا 116را از کتاب یاساجیرو ازو که جناب آقای مجید مصطفوی ترجمه و گردآوری کرده اند و سال 1367 به همت انتشارات فیلم چاپ شده است عینا می آورم (با یکی دو کلمه اضافه داخل کروشه که از خودم است) تا بعد بقیه ی مطلب را ادامه دهیم؛ پیشنهاد می کنم این بند را بخوانید و از روی آن رد نشوید چرا که بیم گمراهی می رود!
" دو کودک ژاپنی در اعتراض به اینکه در خانه شان تلویزیون یافت نمی شود دست به "اعتصاب حرف" می زنند و لب از لب باز نمی کنند. سکوت آن دو، نظم خانه و محله را از هم می پاشد و سرانجام آنها را به پیروزری می رساند. صاحب تلویزیون می شوند و خوشحال به تماشای آن می نشینند.
به پیروی از سنت سینمای رآلیست و فکاهی، که در آن دوربین ثابت و بی حرکت صحنه ها را ضبط می کند و بازیگران به بهترین نحو به کار گرفته می شوند در این فیلم نیز خصلت های مردمان - ژاپنی و به طور کلی امروزی - بررسی می شود. سکوت اعتراض آمیز دو کودک فیلم نه فقط نشان دهنده ی تضاد میان جامعه ی سنتی ژاپن و زندگی به سبک آمریکایی است بلکه از برخورد میان نسل ها نیز سخن می گوید؛ سکوتی که کودکان بر خود تحمیل می کنند بیانگر گنگی و بی مفهومی چیزهایی است که بزرگ تر ها به هم می گویند و منتقل می کنند. همه ی انواع وسایل انتقال فکر و ایجاد رابطه در این فیلم به زیر سوال برده می شود؛ ایجاد رابطه از طریق زبان با حرکات سر و دست، از طریق علامات سمعی و بصری، داد و ستد، خوردن و دفع کردن و همه ی آنچه جزو رسوم و عادات زندگی است. هدف ازو این نیست که رابطه ی مفهوم و شیء را نشان بدهد بلکه می خواهد غرابت و پیچیدگی های این رابطه را به تصویر بکشد. قصد او این نیست که ثبات و پیوستگی شیء و مفهوم آن را خاطر نشان کند بلکه برعکس می خواهد نشان دهد که رابطه ی مفهوم و آنچه آن را بیان می کند تا چه اندازه گنگ و متزلزل و قابل تغییر است و در هر گام، مشکل ایجاد رابطه با مشکل دیگری در زمینه ی برخورد فرهنگ ها در هم می آمیزد.
دلیل اقدام دو برادر، در همان سکوتی که در پیش می گیرند نهفته است: آنان به این وسیله علیه خودسریو یکدندگی پدر و مادری به شورش برمی خیزند که به هیچ وجه حاضر نیستند تلویزیون را که آن همه مورد علاقه آنهاست بخرند.
این شورش همچنین علیه خلاء و ریایی است که در پس گفته ها و تعارف های روزمره آنها نهفته است. بدیهی است که فیلم پر از کلمه ها و جمله هایی است که در جامعه ی سنتی ژاپن به عنوان تعارف رد و بدل می شوند و هدف از آنها حفظ روابط میان والدین و فرزندان، همکاران و همسایگان است. اما تزلزل و بی پایگی این نظام متکی بر حرف تعارف و همچنین گنگی و دو پهلویی آن کاملا آشکار است. بدینگونه دو دلداده ی جوان موفق نمی شوند احساسات خود را بر زبان بیاورند و تنها به گفتگو درباره ی هوا و کار و این چیزها بسنده می کنند و حتا چشم به آسمان ایری می دوزند. در مقابل هنگامی که از خوبی هوا حرف می زنند همین گفته شان با همه ی تناقضی که دارد بیانگر لدتی است که از همنشینی یکدیگر می برند. این دو با زوج جوانی مقایسه می شوند که دارای تلویزیون اند و رفتار و حرکات و شیوه ی زندگی و حرف زدن شان "لاابالی" و به شدت غربی شده است. دو کودک قهرمان فیلم، برای تماشای تلویزیون به خانه ی این زوج می روند و بهانه شان هم این است که انگلیسی یاد بگیرند. اما در واقع برنامه ی مورد علاقه شان یک برنامه دارای ریشه های شرقی یعنی مسابقه ی کشتی ]کج[ است. پدر و مادر اصرار دارند که دو کودک انگلیسی یعنی زبان بین المللی گشاینده ی همه ی درهای جهان را یاد بگیرند. آن دو بر آنند که تنها فایده ی تلویزیون آن است که یک نسل احمق و خنگ ببار بیاورد.
اما می دانیم که تلویزیون وسیله ای یک جانبه و "غریبه" است و در عین حال که می تواند خلاء بالقوه ای را پر کند به دلیل ویژگی بصری خود حرکات سر و دست را دارای اهمیت خاص می کند. می بینیم که در خانواده ی دو کودک، بزرگ ترها اوقات فراغت خود را در سکوت با خواندن کتاب یا ورق زدن مجله سپری می کنند. این سکوت را لال بازی دو برادر به هم می زند که برای حل مشکل ایجاد رابطه به زبان لال بازی متوسل شده اند و اعتنایی هم ندارند که بزرگترها آن را بفهمند یا نفهمند. زیرا آنچه مهم است نفس ایجاد رابطه به عنوان یک آیین روزمره است زیرا نسل تازه هم مثل نسل پدربزرگ ها و مادربزرگ ها می تواند آیین هایی را ابداع کند، آنها را به جای آیین های قدیمی بنشاند یا آنها را به اقتضای ویژگی های کاربردی و مذهبی و زیبایی شناختی شان تغییر بدهد.
آیین های هرروزه خانواده، محله و مدرسه در دو سطح عاطفی یا فرهنگی – اقتصادی جریان دارد. بحث فقط برسر نمودهای فرهنگی اجتماعی خاص ژاپنی ها مانند تعظیم کردن یا روی مخده ]تاتامی[ نشستن و امثال آنها نیست بلکه آنچه مطرح است عادات و رسوم محله ی کوچک و شخصیت های فیلم است. زنها برای همسایگان خود خرید می کنند اما می دانند که نباید پولی را که برای آنها خرج کرده اند زود مطالبه کنند. به همدیگر چیز قرض می دهند و صبح ها هنگام جارو زدن جلوی خانه شان به همدیگر سلام می کنند. علیرغم همه ی سوءتفاهم هایی که ممکن است ایجاد شود این آیین های هرروزه نباید زیر پا گذاشته شود زیرا تداوم این جامعه ی کوچک به همین آیین ها وابسته است. با این حال هم نسل کودکان و هم نسل پیران آیین های ویژه ی خودشان را دارند. آیین هایی که از یک سو بر وابستگی به سنت های گذشته (نزد پیران) و از سویی دیگر بر دنیایی نهانی و اختصاصی بر مبنای تخیل (نزد کودکان) متکی است.
در حالی که مادربزرگ، چشم به افراد خانواده، و یا حتا از بالای تپه خطاب به همه ی محله موعظه می کند و هر دو نسل ِ پس از نسل خودش را به بک چوب می راند بچه های فیلم با لودگی های خود گفته های او را به سخره می گیرند و برای تدارک این لودگی ها نیز آیین های ویژه خود را به کار می گیرند. چیزهایی مانند پودر سنگ پا می خورند تا به خیال خود آنان را در ایجاد صداهای ناگفتنی ]
