بيخود بهش نمي گن استاد

از خيليا بپرسي ميگن داستان درباره ي يه مرديه كه به خاطر شباهت زياد قيافه ش به يه دله دزد بازداشت ميشه؛ خيلي سعي مي كنه بيگناهيشو ثابت كنه و وكيل هم مي گره اما تا وقتي خود دزد اصليه دستگير نمي شه كاري از پيش نمي ره، حالا توي اين فاصله زنش هم مريض شده و قوز بالا قوز.

خب بالاخره يه عده هم بايد فيلم رو اين جوري ببينن؛ من اما فكر مي كنم اين داستان مال اوناييه كه عصر يه روز تعطيل چه توي خونه چه توي سينما دست زن و بچه شونو گرفتن و پفك خوران فيلمو مي بينن؛

مي خوام خواهش كنم اگه پفك دستتونه بندازين دور؛ با يك فيلم جدي طرفيم:

زني كه زندگي خيلي خوبي با شوهرش و دو تا بچه ش داره؛ شوهرش آدم مهربون، وظيفه شناس، وقت شناس و پدر ِ خيلي خوبي براي دو تا بچه شه كه جفتشون پسرن و با استعداد و دوس داشتني ومهربون و قدر بابا مامانشونو مي دونن و . . . .

اما وقتي يه مشكل ِ جدي براي شوهرش پيش مياد و اونو به جاي يه دزد بازداشت مي كنن زنه فك مي كنه تقصير اونه و مريض ميشه و مي ره پيش روانپزشك و بستري مي شه. چرا بايد اينجوري فك كنه؟ من نمي دونم اما يه نشانه تويفيلم هست كه بفهميم: اسم ِ وكيلي كه براي شوهرش مي گيره و چقدر هم تاكيد مي شه روي اين اسم؛ مي تونست بگه اقاي اكانر اما مدام تاكيد ميشه كه فرانك اكانر، فرانك اكانر، فرانك اكانر؛ خب اين فرانك اكانر نويسنده س ديگه و مهم ترين چيزي كه نوشته عقده ي اديپه؛ (اگه كسي تا حالا اين نكته رو دقت نكرده تو رو قرآن به اسم خودم ثبتش كنين!)

ببينيد اين شاهكار رو:

The Wrong Man: مرد عوضي

محصول 1956 آمريكا

كارگردان: آلفرد هيچكاك

نويسندگان: مكسول اندرسون و انگوس مك فيل

105 دقيقه سياه و سفيد

پنجره ي پشتي

آدمي كه مي نشيند روبروي صفحه تلوزيون – يا سينما - فيلم نگاه مي كند شايد در موقعيت همان مردي است كه به جاي اينكه خودش را نگاه كند و زندگي اش را و اين اختلاف لعنتي را كه با ليزا دارد كه نه خودش مي تواند كوتاه بيايد نه مي خواهد ليزا كوتاه بيايد - كه اگر بيايد ديگر آن ليزا نيست - از روي صندلي چرخدار به آدم هاي پشت ِ پنجره هاي ساختمان روبرو نگاه مي كند و سرك مي كشد توي زندگيشان با دوربينش – طرف يك عكاس حرفه اي است – با شب نخوابي ها و پاييدن هايش، با پرستار هر روزه اش، با زني كه دوستش دارد – مرجع ضمير "ش" هم در جمله ي پيشين هم در جمله ي جاري بيشتر خود ِ همان مرد است تا زني كه دوستش دارد – با دوست ِ پليسش و . . . .

از آدم هاي پشت ِ پنجره هاي ساختمان ِ روبرو يكي فروشنده ي دوره گردي است كه زنش مريض است و يكي هم زني است تنها كه از مهمان هاي نامريي اش (شما بخوانيد توهمي، خيالي، رويايي هرچي من مي نويسم نامريي) پذيرايي مي كند و بالاخره يك مهمان واقعي هم مي آورد توي خانه اش كه فاجعه اي مي شود و ديگري زني كه از چند مهمان همزمان پذيرايي مي كند و با پولدارترينشان گرم تر مي نشيند و زوجي كه شب ها توي تراس مي خوابند و وقتي باران مي آيد دويدنشان توي اتاق ديدن دارد و سگشان را با سبد از پنجره پايين مي فرستند و با همان سبد بالا مي كشند و آهنگسازي كه مدام نت هايش را پاره مي كند از نو مي نويسد و دختري كه هر روز نيمه لخت دم پنجره كلي مي رقصد و طنازي مي كند اما به نامزدش – شوهرش؟- وفادار است.

دلتان مي خواهد كدام يك از اين آدم ها را برجسته كنيم؟ درست حدس زديد فروشنده ي دوره گرد؛ چرا كه چند روزي است زن بيمارش نيست و تازه به آن اره و چاقو و طناب هم كمي مشكوكيم كه به چه كار مرد مي آيند؟ بياييد بيشتر برويم توي زندگي اين مرد:

Rear Window: پنجره پشتي

محصول 1954 آمريكا

كارگردان: آلفرد هيچكاك

نويسنده: جان مايكل هيز (برنده جايزه ادگار آلن پو به خاطر همين فيلمنامه) بر اساس داستان كوتاه " بايد قتلي صورت مي گرفت" نوشته ي كامل وولريچ

112 دقيقه رنگي

آرزوهاي آدمي را باد

روانكاوها مي گويند خواب تحقق آرزوهاي آدم است؛ شايد هم راست مي گويند. چيزي كه براي من دارد روشن مي شود اين است كه فيلم هاي هيچكاك تحقق آرزوهاي روانكاوي است. ببينيد چقدر براي روانكاوها خوب مي شد اگر ثابت مي شد يك بيمار رواني كه قتل انجام مي دهد دليل اين كارش مثلا اين بوده كه قاتل به خاطر اينكه مادرش با مرد ديگري رابطه داشته هر دو را كشته و بعد دچار عذاب وجداني هولناك شده و اين عذاب وجدان در قالب تسخير نيمي از روح و روانش توسط شمايلي از مادرش تعين پيدا كرده و نيمه ي مادر قتل انجام مي دهد و نيمه ديگر گندي كه آن يكي نيمه زده را درست مي كند و . . . .

داستان قشنگي است نه؟

واقعا داستان قشنگي است به خاطر همين داستان هاي قشنگ است كه سينما را – و هيچكاك را – دوست داريم

فيلم سايكو (رواني) همزمان كه اوج خواسته هايي از روانكاوي است كه در پست هاي پيشين اشاره كردم اوجي هم از هيچكاك است كه بايد ديد.

بعدا درباره برداشت هنرمندانه ي ژيژك از اين فيلم كه خود در كنار بقيه ي برداشت هاي زيبايش تبديل به فيلمي ديگر شده (مسير انحرافي به سنما) با هم حرف خواهيم زد عجالتا ببينيد اين فيلم را تا بعد:

Psycho

محصول 1960 آمريكا

كارگردان: آلفرد هيچكاك

نويسنده: جوزف استفانو ، بر اساس رماني از رابرت بلاك (برندگان جايزه ادگار آلن پو به خاطر همين فيلمنامه)

109 دقيقه سياه و سفيد

سينما به مثابه خواب

در فيلم فبلي از هيچكاك كه معرفي كردم (طلسم شده) كسي به خاطر اتفاق هولناكي كه در كودكي اش افتاده بود دچار بيماري رواني اي شده بود كه فكر مي كرد كسي را كشته است. امروز مي خواهم درباره كسي برايتان حرف بزنم كه به شدت به مادرش وابسته است و از پدرش متنفر است و مي خواهد پدرش را بكشد و مي داند كه اگر اين كار را بكند گير مي افتد و بعد مي نشيند نقشه مي كشد كسي را پيدا كند كه پدرش را بكشد و او هم اين لطف او را به صورت پاياپاي جبران كند. يك تنيسور را پيدا مي كند كه مي خواهد زنش را طلاق بدهد و با كس ديگري ازدواج كند اما زنش دارد سركيسه اش مي كند و اذيتش مي كند. مي رود زن ِ تنيسور را خفه مي كند و از تنيسور مي خواهد كه حالا او هم در عوض پدرش را بكشد .

فكر مي كنم هيچكاك روياهاي محقق نشده روانكاوي را در فيلم هايش نشان مي دهد. آرزوي روانكاوي اين بوده و هست كه گزاره هايش درست از آب دربيايند و چقدر خوب مي شد اگر اين فيلم هاي هيچكاك به همين واقعيتي بودند كه نشان داده ميشوند يعني اينطور بگويم كه چه خوب مي شد براي روانكاوي كه اين فيلم هاي هيچكاك خبر هاي روزنامه اي و يافته هاي مستدل بودند.

من اما ترجيح مي دهم از زاويه هنري به فيلم نگاه كنم و لذت ببرم به شما هم توصيه مي كنم همين كار را بكنيد.

Strangers on a Train

محصول 1951 آمريكا

كارگردان: آلفرد هيچكاك

نويسندگان: ريموند چندلر و چنزي اورمونده

101 دقيقه سياه و سفيد

مثلث هیچکاک،فروید ،دالی

دكتر موريسون – روانشناس- داره بازنشست ميشه و به جاش دكتر ادواردز قراره بياد كه يه روانشناس خيلي معروفه، دكتر پترسن هم اونجاست كه يك پزشك سرده كه از طرف همكارا متهم به اينه كه عاطفه نداره و مردي توي زندگي ش نيست. خيلي زود متوجه ميشيم ايني كه اومده خودشو دكتر ادواردز معرفي كرده دكتر ادواردز نيست؛ دكتر ادواردز مرده؛ يعني به قتل رسيده؛ دكتر پترسن يه جورايي عاشق اين دكتر ادواردز تقلبي شده كه احتمالا اسمش جانه و راستي راستي هم دكتر بوده ولي الآن به طرز شديدي بيماره و نمي دونه كيه و كجا بوده و چيكار كرده فقط مي دونه كه دكتر ادواردز رو كشته و شايد هم كشته باشه و مي دونه كه به فرويد اعتقادي نداره (!) اما دكتر پترسون ميگه اين آدم نياز به مداوا داره و دكتر ادواردز رو هم نكشته. به كمك دكتر آلكس - و البته خود جان و دكتر پترسن - خيلي چيزا رو ميشه و معلوم ميشه اصلا قصه چي بوده.

اين يه خلاصه از فيلم طلسم شده ي هيچكاكه كه يه جوري تعريف كردم كه اگه نديدين لذت ديدنش ازتون گرفته نشه.

من با مفاهيم روانكاوي مشكل دارم، تا حالا قاتع نشدم كه خواب، تحقق آرزوهامونه و ماها يه مرحله ي آينگي داريم توي بچگيامون اونجوري كه لكان ميگه و خيلي حرفاي ديگه؛ همينجا هم اعتراف مي كنم به اندازه كافي با اين مفاهيم آشنا نيستم اما وقتي غير منطقي مي دونمشون رغبتي هم براي دونستنشون ندارم اما با اين وجود از اين فيلم خوشم اومد و بعدا دوباره بر مي گردم يه چيزاي ديگه درباره ش ميگم.

Spellbound (طلسم شده)

محصول 1945 آمريكا

كارگردان: الفرد هيچكاك

با بازي اينگريد برگمن – كه به خاطر اين فيلم جايزه بهترين بازيگر زن را از انجمن منتقدين فيلم نيويورك گرفت) ، گرگوري پك، مايكل چخوف (در نقش دكتر آلكس) و . . . .

111 دقيقه

سياه و سفيد