سرگيجه

نوشتن در مورد سرگيجه كار آساني نيست؛ خيل ِ طرفداران و انبوه ِ مشتاقان ِ اين فيلم كار را سخت مي كند؛ بابك احمدي در مقاله اي از كتاب "تصاوير دنياي خيال" نوشته بود (نقل به مضمون) كه ارزش هنري ِ نقدي كه رابين وود بر سرگيجه نوشته آن قدر هست كه آن نقد را خود يك اثر هنري بدانيم؛ ( هنوز چهل روز نيست كه رابين وود براي هميشه از نقد نوشتن و فيلم ديدن و هر كار ديگري حتا نفس كشيدن دست برداشته). اگر از فيلم دفاع كرده باشي و از شكسته شدن خط فرضي و زوم كردن دروبين در حين ِ حركت به عقب و . . . براي القاي حس سرگيجه چيزي نگفته باشي متهم به اين مي شوي احتمالا كه فيلم را مثل يك پفك خور ديده اي، حالا آدم چجور جرات كند بگويد به نظرم آن زوم كردن ِ دوربين روي موهاي پيچ خورده ي تابلوي عكس، توهين يه من ِ مخاطب است كه انگار نمي فهمم مادلين موهايش را همان جوري درست كرده و نياز نيست با زوم كردن بهم ياد آوري شود.

بگذريم؛

فيلم به نظر من عاشقانه اي نيست بين اسكاتي و مادلين؛ حتا وقتي اسكاتي به مادلين اظهار عشق مي كند من تصور مي كنم دروغي است مصلحتي شايد بتواند كمك كند مادلين از فكر خودكشي بيرون بيايد.

فيلم عاشقانه اي نيست بين جان و حودي چرا كه حتا اگر قبول كرده باشيم به خاطر شباهت مادلين با جودي است كه جان (همان اسكاتي) عاشق جودي شده است در واقع عشقي در كار نيست چرا كه نه مادليني در كار است نه اسكاتي اي (يه بابايي يه باباي ديگه رو تو خيابون ميبينه ميگه آقا شما چقد قيافه تون آشناس، يه كم فك مي كنه ميگه احتمالا شما تابستون دبي نبودين؟ ميگه نه آقا من اصلا توي عمرم دبي نرفتم ميگه چه جالب منم اصلا نرفتم پس حتما دو نفر ديگه بودن) اين دونفر - جان و جودي - نمي تونن عاشق هم باشن چون عملا دارن اداي اسكاتي و مادلين رو در ميارن و نكته ي جالب فيلم هم همين جاست كه اينها همزمان كه دارند ادا در مي آورند واقعا ادا در نمي آورند چون همان مادلين و اسكاتي واقعي هستند و چجور مي شود كسي اداي خودش را در بياورد و جالب تر ِ داستان اينجاست كه درست وقتي مي فهمد اين جودي زني شبيه مادلين نيست بلكه خود مادلين است كه مي فهمد مادلين در واقع مادلين واقعي نبوده بلكه شبيه مادلين بوده!

فيلم روانشناسي ِ شخصيت اسكاتي يا همان جان نيست؛ عارضه ي ترس ار ازتفاع چيز رايجي است كه خيلي ها به هر دليلي دارند و همان اول خيال مخاطب را راحت مي كند كه طرف چرا دچار همچين عارضه اي شده و – منطقي هم هست – و دنبال دلايل روانكاوانه در كودكي ي فرد نمي گردد.

شنيدم و خواندم كه بعضي ها هم فيلم را اينجوري ديدند كه جودي حق ندارد آب خوش از گلويش پايين برود چون همدست ِ قاتل بوده، مي خواهم بپرسم يعني هيچكاك مي خواهد دقيقا عدالت خداوندي زا پياده كند كه خشك و تر با هم مي سوزند؟ گناه جان اين وسط چيست؟

به هر حال فيلم عالي اي است با فيلمنامه اي به شدت سنجيده شده و پاياني بسيار عالي و بهانه هاي خوبي براي فكر كردن:

Vertigo: سرگيجه

محصول 1958 آمريكا

كارگردان: آلفرد هيچكاك

نويسندگان: آلن كاپل و ساموئل اي تيلور

با بازي: جيمز استيوارت، كيم نوواك و . . .

128 دقيقه رنگي

برنده صدف نقره اي جشنواره سن سباستين